Khi vừa tiếp cận với hệ thống giáo lý Theravāda, phần lớn mọi người khi nghe nói về “Tam Tạng Kinh Điển” thường cảm thấy e ngại vì sự đồ sộ và phức tạp. Dường như bộ kinh này chỉ phù hợp với giới xuất gia hay các học giả chuyên trách. Thực ra, nếu nhìn đúng cách, Tam Tạng không hề xa lạ. Có thể ví nó như một kim chỉ nam toàn diện cho người tu tập, được phân định rạch ròi để người học dễ dàng nắm bắt.
Nguồn gốc và ý nghĩa của Tipiṭaka
Xét theo nghĩa đen, Tipiṭaka hay Tam Tạng chính là “ba chiếc lồng” hay “giỏ”, ám chỉ ba phân loại chính để lưu truyền và tổ chức lời dạy của Bậc Toàn Giác.
Ba Tạng đó là:
Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Tạng Kinh (Sutta Piṭaka)
Abhidhamma Piṭaka – Tạng Vi Diệu Pháp
Toàn bộ các bản văn Tipiṭaka được lưu truyền bằng ngôn ngữ Pāḷi trong truyền thống Nguyên thủy, đây được coi là kho tàng giáo lý cổ kinh, đồng nhất và mang giá trị nguyên gốc nhất hiện nay.
2. Tạng Luật – Nền tảng của đời sống tu tập
Dù Vinaya Piṭaka nhắm đến đời sống tu hành của chư Tăng, song Phật tử tại gia nắm rõ Luật sẽ hành trì rất vững vàng.
Ý nghĩa của Luật tạng không phải là sự áp đặt kỷ luật, mà là để:
Duy trì sự trong sạch trong nếp sống
Hóa giải những mâu thuẫn và rắc rối
Xây dựng không gian lý tưởng để nuôi dưỡng Định và Tuệ
Tóm lại một cách súc tích:
Tạng Luật chính là hàng rào bảo vệ cho hành động và ngôn từ
Đối với người sơ cơ, điều quan trọng là thấu hiểu tinh thần:
Nhân – duyên – quả trong hành vi
Tôn trọng giới hạn
Sống có kỷ luật và trách nhiệm
Trải nghiệm Tạng Kinh qua những lời dạy trực tiếp
Đối với đa số Phật tử, Tạng Kinh chính là phần giáo lý thân thuộc nhất.
Bộ tạng này tổng hợp:
Những bài giảng đạo của Đức Thế Tôn
Những cuộc đối đáp giữa Phật và nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội
Các hướng dẫn cụ thể về Tứ Diệu Đế: khổ, tập, diệt, đạo
Toàn bộ kinh văn được tổ chức thành 5 bộ Nikāya more info chính:
Phân loại dựa trên dung lượng bản văn: dài, vừa và ngắn
Có kinh rất thực hành (như Kinh Pháp Cú, Tứ Niệm Xứ)
Có những bài kinh giải quyết trực tiếp các khúc mắc trong cuộc sống thường nhật
Nhìn chung:
Tạng Kinh chính là lộ trình tu tập được dẫn dắt bằng thuyết giảng và các câu chuyện sinh động
Hành giả sơ cơ nên ưu tiên tiếp cận Tạng Kinh trước tiên.
Tìm hiểu Tạng Vi Diệu Pháp – Cơ chế vận hành của ý thức
Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) là phần trừu tượng và khó nhất, nhưng cũng sâu nhất.
Có thể so sánh:
Tạng Kinh là “Phật dạy gì”
Thì Vi Diệu Pháp giải thích “Các quy luật của Pháp vận động ra sao”
Tạng Vi Diệu Pháp đi sâu vào các khía cạnh:
Bản chất thực sự của tâm thức
Các thành phần tâm lý hiện diện trong từng khoảnh khắc tâm
Vì sao có tham – sân – si?
Cơ chế tích lũy và vận hành của nghiệp báo
Dành cho hành giả sơ cơ:
Không nhất thiết phải ép mình học Vi Diệu Pháp từ sớm
Nhưng biết rằng nó tồn tại giúp tránh hiểu sai Phật pháp theo cảm tính hay niềm tin mơ hồ
Mối liên hệ giữa Tam Tạng và Tam Học
Có một sự tương quan rất logic:
Luật Tạng là nền tảng của Giới học
Sutta Piṭaka hướng đến Định (Samādhi)
Tạng Vi Diệu Pháp → Tuệ
Hệ thống Tam Tạng là một chỉnh thể thống nhất, trong đó các phần tương trợ nhau:
Khi Giới hạnh trang nghiêm thì tâm Định mới có chỗ nương tựa
Có Định → Tuệ mới sinh
Có Tuệ → Giới được giữ một cách tự giác
Lộ trình tìm hiểu Tam Tạng cho người mới
Gợi ý đơn giản:
Đừng tạo áp lực phải thông thạo mọi thứ cùng một lúc
Nên tuân thủ một lộ trình học tập bài bản:
Nắm vững các nguyên tắc đạo đức căn bản
Đọc Kinh để soi lại đời sống
Khi căn tính và sự hiểu biết đã chín muồi, hãy nghiên cứu Abhidhamma để phát triển tuệ giác
Giá trị thực sự của kinh điển không nằm ở chữ nghĩa, mà ở chỗ:
chuyển hóa thân – khẩu – ý trong đời sống hằng ngày